Posted by 
આ હિન્દુ સમુદાય માટે ખૂબ જ ધાર્મિક સ્થળ છે પાવાગઢ પ્રવાસનની દૃષ્ટિએ ગુજરાતમાં ખૂબ જ વિશિષ્ટ સ્થાન ધરાવે છે પાવાગઢને ગુજરાતનું હિલ સ્ટેશન પણ કહેવામાં આવે છે જે પ્રવાસીઓ માટે સૌથી સુંદર સ્થળ છે.
ગુજરાતના પંચમહાલ જિલ્લામાં એક સુંદર ટેકરી પર આવેલું પાવાગઢ હિન્દી ધર્મના પવિત્ર શક્તિપીઠોમાંનું એક છે પાવાગઢના આ રમણીય અને રમણીય સ્થળને જોવા દર વર્ષે લાખો લોકો આવે છે.
ચારેબાજુ સુંદર તળાવો અને મનોહર ટેકરીઓથી ઘેરાયેલું આ સ્થળ ખૂબ જ મનોહર લાગે છે પશ્ચિમ ભારતના ગુજરાત રાજ્યમાં સ્થિત પાવાગઢનું અંતર વડોદરાથી લગભગ 46 કિમી અમદાવાદથી 150 કિમી દક્ષિણે છે અહીં સ્થિત કાલી મંદિરમાં મોટી સંખ્યામાં ભક્તો મા કાલીનાં દર્શન કરે છે.
અને તેમની મનોકામના પૂર્ણ થાય છે ગુજરાતના પ્રસિદ્ધ પર્યટન સ્થળ પાવાગઢ પર્વતની ઊંચાઈએ આવેલું આ શક્તિપીઠ સૌથી વધુ જાગૃત શક્તિપીઠ ગણાય છે આ સ્થાન પર ઋષિ વિશ્વામિત્રની તપસ્યા પણ રહી છે.
જેમણે અહીં મા કાલીની મૂર્તિની સ્થાપના કરી હતી આ સાથે આ સ્થાન મહાન સંગીતકાર તાનસેનના સમકાલીન બૈજુ બાવરા સાથે પણ જોડાયેલું છે બૈજુ બાવરાનો જન્મ અહીં થયો હતો જો તમારે પાવાગઢ વિશે વિગતવાર જાણવું હોય તો તમારે આ લેખ વાંચવો જ જોઈએ.
એવું કહેવાય છે કે ભગવાન શિવ દ્વારા તાંડવ દરમિયાન સતીના અંગો પડી જવાને કારણે આ સ્થળનું નામ પાવાગઢ પડ્યું હતું પાવાગઢ નામ પાછળ એક અન્ય માન્યતા પણ છે પાવાગઢ જ્યાં પવન રહે છે ત્યાંનું છે આ દુર્ગમ પહાડ પર ચઢવું ખૂબ જ મુશ્કેલ કામ હતું.
ચારે બાજુથી ખાઈથી ઘેરાયેલા હોવાને કારણે અહીં પવનનો વેગ ખૂબ જ ઝડપી અને સર્વાંગી હતો તેથી તેનું નામ પાવાગઢ પડ્યું પાવાગઢના પ્રાચીન ઈતિહાસની વાત કરીએ તો આ સ્થળ સાથે અનેક ધાર્મિક માન્યતાઓ જોડાયેલી છે.
પાવાગઢનો ઈતિહાસ ઘણો પ્રાચીન માનવામાં આવે છે ગુજરાતનું પાવાગઢ ખૂબ જ પ્રાચીન ધાર્મિક સ્થળ છે પાવાગઢ એક મહત્વપૂર્ણ યાત્રાધામ તરીકે સમૃદ્ધ ઇતિહાસ ધરાવે છે આ સ્થળનું અસ્તિત્વ ત્રેતા અને દ્વાપર યુગમાં હોવાનું માનવામાં આવે છે.
આ સ્થાન વિશે એવું માનવામાં આવે છે કે અહીં માતા સતીના જમણા અંગૂઠા પડ્યા હતા આમ તે હિંદુ સમુદાયના મુખ્ય શક્તિપીઠોમાંનું એક છે આ જ કારણ છે કે આ સ્થાન હિન્દુ ધર્મ માટે ખૂબ જ પૂજનીય અને પવિત્ર માનવામાં આવે છે.
દર વર્ષે લાખો લોકો આ પવિત્ર સ્થળની મુલાકાતે આવે છે આ સાથે પાવાગઢ મહાકાલી મંદિર માટે પણ પ્રખ્યાત છે ચાંપાનેર પ્રાચીન સમયમાં ગુજરાતની રાજધાની પણ ગણાય છે ચાંપાનેર પાવાગઢ પર્વતની તળેટીમાં આવેલું હતું.
હજુ પણ અહીં પ્રાચીન મંદિરો મસ્જિદો અને દિવાલો આનો પુરાવો છે એવું કહેવાય છે કે પ્રાચીન શહેર ચાંપાનેર વસાવવાનો શ્રેય મહારાજા વનરાજા ચાવડાને જાય છે તેમણે 746 એડી દરમિયાન તેમના પ્રિય મંત્રી ચંપાના નામે આ શહેરની સ્થાપના કરી અને તેને ચાંપાનેર રાખ્યું જૈન ધાર્મિક ગ્રંથોમાં પણ પાવાગઢનો ઉલ્લેખ જોવા મળે છે.
જૈન ધર્મમાં ચાંપાનેરના નામથી પણ તેનો ઉલ્લેખ છે પાવાગઢના પર્વત શિખર પર મા કાલીનું પ્રાચીન ભવ્ય મંદિર આવેલું છે પાવાગઢ વાલી માતાનું મંદિર ગુજરાતની પ્રાચીન રાજધાની ચાંપાનેર પાસે એક ટેકરી પર આવેલું છે પાવાગઢનું પ્રસિદ્ધ મહાકાળી મંદિર મા કાલીની પૂજા માટે પ્રસિદ્ધ છે.
મા કાલીને દેવી દુર્ગાનું ઉગ્ર સ્વરૂપ માનવામાં આવે છે મહાકાળી મંદિર પાવાગઢના ઈતિહાસ સાથે જોડાયેલી ઘણી વાતો છે પાવાગઢમાં મા કાલીનું દક્ષિણમુખી મંદિર આવેલું છે નવરાત્રિ અને ખાસ પ્રસંગોએ અહીં વિશેષ તાંત્રિક પૂજા કરવામાં આવે છે.
દર વર્ષે લાખો લોકો અહીં કાલી દેવીની પૂજા કરવા આવે છે કહેવાય છે કે આ મંદિરમાં પૂજા કરવાથી લોકોની મનોકામના પૂર્ણ થાય છે ભારતના મહાન સંત અને યુગપુરુષ સ્વામી વિવેકાનંદ પણ માતા કાલીની ઉપાસના માટે જાણીતા છે.
પર્વત શિખરની ઊંચાઈ પર સ્થિત મંદિર સુધી પહોંચવા માટે રોપવે અને સીડીઓ છે લગભગ 250 પગથિયાં ચડ્યા પછી મુલાકાતીઓ મા કાલી મંદિરે પહોંચે છે પાવાગઢ વાલી માતાના મંદિરમાં એવી માન્યતા છે કે આ સ્થાન પર જગતજનની માતા સતીના દક્ષિણ પગનો અંગૂઠો પડ્યો હતો.
આ કારણે આ સ્થળનું નામ પાવાગઢ પડ્યું આ સિવાય આ ટેકરી પ્રાચીન ઋષિ વિશ્વામિત્ર સાથે પણ જોડાયેલી છે એવું માનવામાં આવે છે કે મહર્ષિ વિશ્વામિત્રએ અહીં માતા કાલી માટે કઠોર તપસ્યા કરી હતી પાવાગઢ ખાતે આવેલ કાલી માતાના મંદિરની ગણના પ્રસિદ્ધ હિંદુ તીર્થસ્થળમાં થાય છે.
પાવાગઢ કિલ્લાનો પ્રાચીન ઇતિહાસ અને ધાર્મિક વાર્તાઓ દર્શાવે છે કે આ સ્થળ શક્તિપીઠો સાથે સંબંધિત છે પાવાગઢ શક્તિપીઠ 52 શક્તિપીઠમાંથી એક છે હિન્દુ ધર્મ અનુસાર શક્તિપીઠ તે સ્થાન છે જ્યાં માતા સતીના અંગો પડ્યા હતા.
હિંદુ ધાર્મિક ગ્રંથમાં વર્ણવેલ વાર્તા અનુસાર માતા સતીએ પિતા દક્ષ દ્વારા તેમના પતિ ભગવાન શિવનું અપમાન સહન ન કર્યું જેના કારણે તેણે ગુસ્સામાં આગના ખાડામાં કૂદીને આત્મહત્યા કરી લીધી હતી.
ત્યારે ભગવાન શંકર ખૂબ ગુસ્સે થયા અને સતીના અર્ધ બળેલા શરીર પર તાંડવ કરવા લાગ્યા જેના કારણે સમગ્ર વિશ્વમાં હોબાળો મચી ગયો હતો ધરતી પર ઉથલપાથલ મચી ગઈ પૃથ્વીના જીવોની રક્ષા માટે ભગવાન વિષ્ણુએ પોતાનું સુદર્શન છોડ્યું.
જેના કારણે સતીના શરીરના ઘણા ટુકડા થઈ ગયા તેમના શરીરના અંગો જ્યાં પડ્યા ત્યાં તે શક્તિપીઠ બની ગયા એવું માનવામાં આવે છે કે પાવાગઢમાં માતા સતીનો જમણો અંગૂઠો પડ્યો હતો આ કારણોસર તે એક મુખ્ય શક્તિપીઠ બન્યું ગુજરાતમાં પાવાગઢનું મંદિર રહસ્યોથી ભરેલું છે.
52 શક્તિપીઠોમાંથી એક ગુજરાતના પાવાગઢ પર્વત પર સ્થિત મા કાલિકાની શક્તિપીઠની ગણતરી સૌથી જાગૃત શક્તિપીઠોમાં થાય છે માન્યતા અનુસાર માતા સતીના જમણા પગની આંગળીઓ આ પર્વત પર પડી હતી પાવાગઢની વાર્તા જેમ આપણે જાણીએ છીએ કે પાવાગઢ વડોદરાથી લગભગ 46 કિમી દૂર પર્વત પર આવેલું છે.
જ્યાં માતા કાલી ઊંચા શિખર પર બિરાજમાન છે ધાર્મિક અને ઐતિહાસિક રીતે મહત્વપૂર્ણ આ સ્થાન રાવલ વંશ ના શાસક સાથે પણ સંકળાયેલું છે આ સ્થાન પર એક સમયે રાવલ વંશના રાજાઓનું શાસન હતું.
લોકવાયકાઓ અનુસાર નવરાત્રિ પર્વ દરમિયાન એકવાર મા કાલી એક સુંદર સ્ત્રીનું રૂપ ધારણ કરીને ગરબામાં ભાગ લીધો હતો ત્યાંના રાજાની ગરબા કરતી વખતે એ સુંદર સ્ત્રી પર ખરાબ નજર પડી પરિણામે માતાએ તેને શાપ આપ્યો.
જેના કારણે તેનું સામ્રાજ્ય ફાટી ગયું ગુજરાતનું પાવાગઢ તેના પૌરાણિક અને ધાર્મિક મહત્વને કારણે અલગ સ્થાન ધરાવે છે આ મંદિર ત્રેતાયુગમાં પણ અસ્તિત્વમાં હોવાનું માનવામાં આવે છે એવું કહેવાય છે કે તે સમયે તે શત્રુંજય મંદિર ના નામથી જાણીતું હતું.
એવું કહેવાય છે કે પાવાગઢ પહાડી પર સ્થિત પ્રાચીન પ્રસિદ્ધ કાલી મંદિરની મૂર્તિ પ્રસિદ્ધ ઋષિ વિશ્વામિત્ર દ્વારા સ્થાપિત કરવામાં આવી હતી એવું માનવામાં આવે છે કે અહીં વહેતી નદી ઋષિ વિશ્વામિત્રના નામ પરથી વિશ્વામિત્રી તરીકે પણ ઓળખાય છે.
એવું કહેવાય છે કે લાવા અને કુશ સિવાય ઘણા બૌદ્ધ સાધુઓએ પણ આ સ્થાન પર મોક્ષ મેળવ્યો હતો આ પ્રસિદ્ધ મંદિર પર્વતની ટોચ પર આવેલું છે મંદિરે પગપાળા ચઢીને પહોંચી શકાય છે હાલમાં દર્શનાર્થીઓને મંદિર સુધી પહોંચવા માટે રોપ-વેની સુવિધા પણ ઉપલબ્ધ છે તે પછી લગભગ 250 પગથિયાં ચડ્યા પછી મા કાલી મંદિર પહોંચે છે.
