Posted by 
બોલિવૂડ એક્ટ્રેસ કંગના રાનાઉતને ભારત સરકારે વાય પ્લસ કેટેગરીની સુરક્ષા આપવાનો નિર્ણય લીધો છે.
જો કે, સમયે સમયે, સરકાર દેશના દિગગજ નેતાઓ, ઉચ્ચ અધિકારીઓ અને વિશેષ હસ્તીઓને વિવિધ પ્રકારની સુરક્ષા પૂરી પાડે છે.અને તે કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે. આ અંતર્ગત ઝેડ પ્લસથી લઈને એક્સ કેટેગરી સુધીની સુરક્ષા આપવામાં આવી છે.
પરંતુ આ વર્ગોના રક્ષણનો અર્થ શું છે? ઘણી વાર એવું પણ જોવા મળ્યું છે કે, જેની સુરક્ષા હટાવવામાં આવે છે, ત્યારે તેના હટવા પર આવે રાજકીય હોબાળો પણ થાય છે.સુરક્ષાનું આ સ્તર એટલું મહત્વપૂર્ણ કેમ છે કે જ્યારે તેને દૂર કરવામાં આવે ત્યારે તે હંગામો પેદા કરે છે? શું આ જોખમને જોઈને આપવામાં આવે છે અથવા તે સ્ટેટસ સિમ્બોલ સાથે સંબંધિત છે.
કેટલી પ્રકારની સુરક્ષા?ભારતમાં નેતાઓ અથવા મોટી હસ્તીઓને સામાન્ય રીતે ઝેડ-પ્લસ, ઝેડ, વાય અને એક્સ કેટેગરીમાં સુરક્ષા આપવામાં આવે છે.આમાં કેન્દ્રીય પ્રધાનો, મુખ્ય પ્રધાનો, સુપ્રીમ કોર્ટ અને હાઇકોર્ટના ન્યાયાધીશો, પ્રખ્યાત નેતાઓ અને વરિષ્ઠ અધિકારીઓ શામેલ છે.હાલમાં ભારતમાં 450 લોકોને આવું રક્ષણ મળ્યું છે.
ઝેડ પ્લસ સુરક્ષા કેવી હોઈ છે?ભારત સરકાર દ્વારા પૂરી પાડવામાં આવતી તમામ પ્રકારની સુરક્ષામાં વિશેષ સુરક્ષા જૂથ (એસપીજી), રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા ગાર્ડ્સ (એનએસજી), ભારતીય-તિબેટીયન બોર્ડર પોલીસ (આઇટીબીપી) અને સેન્ટ્રલ રિઝર્વ પોલીસ ફોર્સ (સીઆરપીએફ) એજન્સીઓ શામેલ છે.
ઝેડ-પ્લસ કેટેગરીની સુરક્ષા એ દેશની સૌથી કડક સુરક્ષા સિસ્ટમ છે. તે વીવીઆઈપી કેટેગરીની સુરક્ષા માનવામાં આવે છે. સુરક્ષાની આ કેટેગરીમાં 36 સુરક્ષાકર્મીઓ તૈનાત છે. જેમાં એનએસજી અને એસપીજીના કમાન્ડોનો સમાવેશ થાય છે.
આ સુરક્ષામાં, એનએસજી પ્રથમ ઘેરાયેલા માટે જવાબદાર છે, જ્યારે બીજો સ્તર એસપીજી કમાન્ડોનો છે. આ સિવાય આઇટીબીપી અને સીઆરપીએફના જવાન પણ ઝેડ પ્લસ સિક્યુરિટી કેટેગરીમાં છે.
ઝેડ અને વાય કેટેગરી કેવી હોય છે?ઝેડ કેટેગરીની સુરક્ષામાં સુરક્ષા જવાનોની સંખ્યા 22 છે. આ કેટેગરીમાં, આઇટીબીપી (ઇન્ડો-તિબેટીયન બોર્ડર પોલીસ) અને સીઆરપીએફ (સેન્ટ્રલ રિઝર્વ પોલીસ ફોર્સ) ના જવાનો અને અધિકારીઓ સુરક્ષામાં તહેનાત છે.
સુરક્ષાની આ કેટેગરીમાં એસ્કોર્ટ અને પાઇલટ વાહનો પણ આપવામાં આવે છે.વાય રેન્જમાં આ સંખ્યા ઘટીને 11 થઈ ગઈ છે. જેમાં બે પર્સનલ સિક્યુરિટી ઓફિસર્સ (પીએસઓ) હોય છે.વાય-પ્લસ કેટેગરીમાં એક એસ્કોર્ટ વાહન અને ખાનગી સુરક્ષા કર્મચારીઓ ઉપરાંત એક ગાર્ડ કમાન્ડર અને ચાર રક્ષકો તૈનાત છે. આ રક્ષકો પાસે સબ-ઇન્સ્પેક્ટર રેન્કનો અધિકારી હોય છે જ્યારે ત્રણ અન્ય સુરક્ષા કર્મચારીઓ પાસે સ્વચાલિત શસ્ત્રો છે.એક્સ કેટેગરીમાં 2 સુરક્ષાકર્મીઓ તૈનાત હોઈ છે જેમાં એક પીએસઓનો સમાવેશ થાય છે.
કેવી હોય છે પ્રધાન મંત્રીની સુરક્ષા?વડા પ્રધાનની સુરક્ષાની જવાબદારી વિશેષ પ્રોટેક્શન ગ્રુપની છે. વડા પ્રધાન ઉપરાંત પૂર્વ વડા પ્રધાન અને તેમના પરિવારને પણ થોડા સમય માટે આ સુરક્ષા મળે છે.
1984 માં ઈન્દિરા ગાંધીની હત્યાના થોડા વર્ષો બાદ 1988 માં એસપીજીની રચના કરવામાં આવી હતી. એસપીજીનું વાર્ષિક બજેટ 300 કરોડથી વધુ છે અને તે દેશની સૌથી મોંઘી અને મજબૂત સુરક્ષા સિસ્ટમ માનવામાં આવે છે.